Μείωση της σπατάλης τροφίμων σε τοπικό επίπεδο: Μια ολιστική προσέγγιση για τους δήμους

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί; Στρατηγικές για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων σε τοπικό επίπεδο:

Τα υψηλά επίπεδα σπατάλης τροφίμων είναι άμεσο αποτέλεσμα ενός μη βιώσιμου βιομηχανικού συστήματος τροφίμων που αντιμετωπίζει τα τρόφιμα ως εμπόρευμα και όχι ως πολύτιμο πόρο. Η αντιμετώπιση της σπατάλης τροφίμων απαιτεί μια συστημική προσέγγιση, η οποία καλύπτει όλα τα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων από την παραγωγή έως την κατανάλωση. Ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων θα πρέπει να συμβάλλει στην υγεία, την οικολογική ισορροπία, την οικονομική βιωσιμότητα, την κοινωνική ισότητα, την ηθική παραγωγή και την ανθεκτικότητα της κοινότητας.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, περίπου 58 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων γίνονται απόβλητα ή χάνονται ετησίως. Η νομοθεσία της ΕΕ, όπως και η υπό διαπραγμάτευση οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα, δεν ανταποκρίνεται πλήρως στον στόχο 12.3 του ΟΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη για μείωση κατά το ήμισυ της σπατάλης τροφίμων. Ως εκ τούτου, ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι δήμοι είναι καθοριστικός στην ώθηση αυτής της αλλαγής.

1.Επανασχεδιάζοντας τα τοπικά συστήματα τροφίμων:

Για να επανεξεταστεί το τρέχον σύστημα τροφίμων και να αναπτυχθεί ένα αποτελεσματικό σχέδιο πρόληψης της σπατάλης τροφίμων, οι πόλεις θα πρέπει να αναλύουν συστηματικά τα επίπεδα σπατάλης τροφίμων και τις υποκείμενες αιτίες τους, εμπλέκοντας διάφορους ενδιαφερόμενους για να σχεδιάσουν ολιστικές στρατηγικές που αντιμετωπίζουν τις μη βιώσιμες πρακτικές τροφίμων στην πηγή τους. Οι πόλεις πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην πρόληψη και, όταν είναι αναπόφευκτο, να ανακατευθύνουν τα τρόφιμα για ανθρώπινη κατανάλωση πριν τα ανακυκλώσουν σε ζωοτροφές, κομπόστ ή ενέργεια. Οι επιτυχημένες στρατηγικές σπατάλης τροφίμων απαιτούν συντονισμένες ενέργειες σε διάφορους τομείς.

Το Παρίσι χρησιμεύει ως ισχυρό παράδειγμα, έχοντας υιοθετήσει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων μέσω του Σχεδίου Κυκλικής Οικονομίας και του Σχεδίου Δράσης για το Κλίμα. Οι βασικές πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν τη μείωση της σπατάλης τροφίμων στις δημόσιες προμήθειες, τη συμμετοχή καταστημάτων και αγορών τροφίμων στην προσπάθεια και την ευαισθητοποίηση των πολιτών. Αυτή η προσέγγιση προβλέπεται να δημιουργήσει 66.500 θέσεις πλήρους απασχόλησης και να μειώσει τα συνολικά οικιακά απορρίμματα κατά 7%.

2.Τόνωση του τοπικού συστήματος τροφίμων:

Οι δήμοι πρέπει να επικεντρωθούν στη σύμπτυξη των αλυσίδων εφοδιασμού για να μειώσουν τις απώλειες τροφίμων, να μειώσουν το κόστος και να ελαχιστοποιήσουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Υποστηρίζοντας πρωτοβουλίες που συνδέουν άμεσα τους παραγωγούς με τους καταναλωτές, οι πόλεις μπορούν να ενισχύσουν τις τοπικές οικονομίες, να εξασφαλίσουν δίκαιες τιμές και να προωθήσουν την αστική και περιαστική παραγωγή τροφίμων. Για παράδειγμα, η πορτογαλική πόλη του Πόρτο έχει αναπτύξει ένα δίκτυο 13 λαχανόκηπων και διαχειρίζεται έξι αγορές φρέσκων προϊόντων, δημιουργώντας έναν άμεσο σύνδεσμο μεταξύ των καταναλωτών και των τοπικών παραγωγών.

Επιπλέον, η ίδρυση συμβουλίων πολιτικής για τα τρόφιμα, με διαφορετικούς ενδιαφερόμενους φορείς, μπορεί να συμβάλει στην ενσωμάτωση της μείωσης των απορριμμάτων τροφίμων στον σχεδιασμό της πόλης. Στη Γάνδη του Βελγίου, το συμβούλιο πολιτικής τροφίμων της πόλης συγκεντρώνει 32 εκπροσώπους από όλο το τοπικό σύστημα τροφίμων, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών, γεωργικών οργανώσεων και επιχειρηματιών. Αυτή η συλλογική προσπάθεια οδήγησε στην υιοθέτηση του Κλιματικού Σχεδίου 2020-2025 της Γάνδης, το οποίο εστιάζει στη μετάβαση σε βιώσιμα συστήματα τροφίμων.

3.Δημιουργήστε ένα τοπικό περιβάλλον τροφίμων που ενθαρρύνει τους φορείς να κάνουν θετικές αλλαγές

Οι πόλεις μπορούν να δημιουργήσουν «περιβάλλοντα διατροφής» που διευκολύνουν τις βιώσιμες επιλογές, προωθώντας τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων υποστηρίζοντας τοπικές πρωτοβουλίες και διασφαλίζοντας ότι τα τρόφιμα που προέρχονται από συστήματα χαμηλών ποσοστών αποβλήτων είναι προσβάσιμα σε δημόσιους οργανισμούς. Αυτό περιλαμβάνει δράση σε πολλαπλές διαστάσεις πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της σύνθεσης των τροφίμων, της επισήμανσης, της προώθησης, του λιανικού εμπορίου και της τιμολόγησης.

Για παράδειγμα, ο πορτογαλικός δήμος Almada υποστήριξε τον καταναλωτικό συνεταιρισμό Fruta Feia (Άσχημα Φρούτα), ο οποίος συνδέει τους παραγωγούς με πλεονάζοντα λαχανικά και φρούτα -αυτά που δεν πληρούν τα αισθητικά πρότυπα των μεγάλων λιανοπωλητών- με καταναλωτές που μπορούν να αγοράσουν καλάθια τροφίμων με μειωμένο κόστος. Ο δήμος συνέβαλε παρέχοντας δημόσιους χώρους για τη διαχείριση της διανομής, η οποία λειτουργεί πλέον σε 14 σημεία παράδοσης σε όλη την Πορτογαλία. Αυτή η πρωτοβουλία έχει συνδέσει 307 παραγωγούς με 7.383 καταναλωτές, εξοικονομώντας 3.336 τόνους τροφίμων από τη σπατάλη.

Η συνεργασία μεταξύ των εθνικών κυβερνήσεων, των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των τοπικών αρχών, των βιομηχανιών τροφίμων και των κοινοτικών πρωτοβουλιών είναι απαραίτητη για την αναμόρφωση του περιβάλλοντος τροφίμων και την προώθηση βιώσιμων πρακτικών. Επιπλέον,

οι πόλεις μπορούν να αξιοποιήσουν τις δημόσιες προμήθειες για να διασφαλίσουν ότι οι εταιρείες μειώνουν ενεργά τη σπατάλη τροφίμων και συμμετέχουν στην αναδιανομή, ή την κοινή χρήση των υπολειμμάτων τροφίμων.

4.Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση:

Ένα σημαντικό εμπόδιο στη μείωση της σπατάλης τροφίμων είναι η έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με την κλίμακα και τον αντίκτυπό τους. Η σπατάλη τροφίμων συχνά περνά απαρατήρητη καθώς συμβαίνει στις αλυσίδες εφοδιασμού, στην πλεονάζουσα παραγωγή και την κακή αποθήκευση. Σε επίπεδο νοικοκυριού, η σπατάλη οφείλεται στην κακή διαχείριση των τροφίμων, τη σύγχυση σχετικά με τις ημερομηνίες λήξης και τη διαφήμιση που προωθεί την υπερκατανάλωση. Οι δήμοι θα πρέπει να ηγηθούν των προσπαθειών για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις περιβαλλοντικές, οικονομικές, πολιτιστικές και ηθικές επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων. Αυτό περιλαμβάνει την υποστήριξη των πρωτοβουλιών της κοινωνίας των πολιτών, την ενθάρρυνση βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των παραγωγών και των εμπόρων λιανικής, και την ενσωμάτωση της εκπαίδευσης για τα τρόφιμα στα σχολεία.

Στο Škofja Loka της Σλοβενίας, ένα πιλοτικό έργο έδειξε μείωση 21% και 10% στη σπατάλη τροφίμων σε νηπιαγωγείο και σε δομή φιλοξενίας. Στο νηπιαγωγείο, τα μέτρα περιελάμβαναν προσαρμογή της διανομής τσαγιού και φρούτων και εξάλειψη του πλεονάσματος σε μαγειρευτά και σούπες. Στον φοιτητικό κοιτώνα Škofja Loka, όπου η σπατάλη τροφίμων προέρχεται κυρίως από υπολείμματα πιάτων, οι νέες στρατηγικές περιλαμβάνουν τη χρήση του E-assistant για καλύτερη επικοινωνία και την ευαισθητοποίηση των φοιτητών σχετικά με τις ακυρώσεις γευμάτων και τις προτιμήσεις μερίδων.

5.Ανακύκλωση απορριμμάτων τροφίμων:

Όταν τα τρόφιμα δεν μπορούν να καταναλωθούν, μπορεί να είναι πολύτιμα μέσω διαδικασιών ανακύκλωσης όπως η κομποστοποίηση ή η αναερόβια χώνευση, που επιστρέφουν θρεπτικά συστατικά στο έδαφος. Οι δήμοι θα πρέπει να βελτιώσουν τα τοπικά συστήματα διαχείρισης αποβλήτων για την αποτελεσματική συλλογή και ανακύκλωση βιολογικών αποβλήτων, ειδικά επειδή η συλλογή βιολογικών αποβλήτων είναι πλέον υποχρεωτική στην ΕΕ.

Για παράδειγμα, το 2017, η επαρχία της Ποντεβέδρα, αντιμετωπίζοντας χαμηλά αποτελέσματα διαχείρισης αποβλήτων, με μόνο 9% ανακύκλωση, ξεκίνησε το πρόγραμμα «Revitaliza» για τη διαχείριση των οργανικών απορριμμάτων μέσω αποκεντρωμένης κομποστοποίησης. Το πρόγραμμα προσφέρει οικιακή κομποστοποίηση, κοινοτική κομποστοποίηση και μικρές μονάδες κομποστοποίησης με βάση τις τοπικές ανάγκες. Μέχρι το 2019, 44 από τους 61 δήμους είχαν ενταχθεί, κομποστοποιώντας πάνω από 2.000 τόνους βιολογικών αποβλήτων σε τοπικό επίπεδο.

Συμπερασματικά, οι δήμοι είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη κυκλικών οικονομιών και βιώσιμων συστημάτων τροφίμων. Με την υιοθέτηση ολοκληρωμένων προσεγγίσεων και ολιστικού σχεδιασμού, οι πόλεις μπορούν να μειώσουν σημαντικά τη σπατάλη τροφίμων και να συμβάλουν σε πιο υγιείς, πιο ανθεκτικές κοινότητες. Οι επιτυχημένες πρωτοβουλίες σε όλη την Ευρώπη καταδεικνύουν ότι η πρόληψη της σπατάλης τροφίμων είναι δυνατή και μπορεί να αποφέρει αποτελέσματα σε διάφορα επίπεδα.